Bewust bekwaam

‘Er zijn niet bewust regels overtreden, evenmin is er bewust belangenverstrengeling toegestaan.’

Dat gaf de toenmalige voorzitter van de Raad van Toezicht van de Autoriteit Financiële Markten (AFM) aan over het oordeel van de onderzoekscommissie – een commissie die was ingesteld nadat er falend intern toezicht was geconstateerd bij de raad die hij had voorgezeten.

‘Onbewust handelen’ zal een buitenstaander vreemd in de oren klinken als een raad maar liefst een jaar nodig heeft gehad om regels over onafhankelijkheid op te stellen. Van de AFM verwachten buitenstaanders voorbeeldgedrag. Dat de Raad van Toezicht van AFM, zelf nota bene een van de belangrijkste externe toezichthouders in Nederland, zo lang doet om eigen regels over onafhankelijkheid te formuleren, is in het huidige corporate governance-klimaat eufemistisch gezegd naïef.

Zelf zullen de leden van de Raad vermoedelijk onbewust verondersteld hebben met hun werkwijze weg te kunnen komen. Niets menselijks is ook hen vreemd. Individuen of groepen die hiërarchisch een belangrijke positie bekleden, zo leert een bekend psychologisch mechanisme, bezien hun eigen onethische gedrag als minder kwalijk.

Deze Raad heeft als toezichthoudende instantie het recht andere organisaties te beoordelen op hun integriteit. Om dat goed te doen en te beoordelen of een organisatie zich wel houdt aan de governance-regels, schept de Raad een mentale afstand. Zo plaatst de Raad zichzelf boven de partijen, en kan het idee ontstaan dat die regels niet gelden voor de Raad zelf. Quod licet Iovi, non licet bovi! Mogelijk werkt dit mechanisme bij de Raad van Toezicht van AFM nog eens dubbel zo krachtig: zij zien immers toe op een toezichthouder.

Eén lid van de Raad van Toezicht stapte naar het ministerie van Financiën met het verzoek om een onderzoek. Hij/zij is zich kennelijk bewust geweest van het psychologische mechanisme dat de Raad van Toezicht onbewust onbekwaam heeft gemaakt en zette zo de stap naar bewuste bekwaamheid. Er is dus hoop!

drs Puck Dinjens
Governance in Balans